Pasterze wołoscy z południa Europy, którzy już od średniowiecza zaczęli pojawiać się w Karpatach Zachodnich, przynieśli ze sobą zwyczaj urządzania wypraw łupieżczych. Miejscowa, polska i słowacka ludność wkrótce poszła w ich ślady, ponieważ sprzyjały temu realia ówczesnego życia, tj. ciężkie warunki życia, okresy głodu, podatki na rzecz państwa i kościoła, często pańszczyzna, a także ryzyko poboru do wojska (nawet na 30 lat). Niemałą rolę odgrywała też z pewnością żądza przygód i szybkiego wzbogacenia się. Zbójnik karpacki nie był jednak, przynajmniej z założenia, zwykłym rabusiem. Zabierał bogatym, wspomagał i chronił biednych, a i o sobie też nie zapominał. Był ucieleśnieniem walki o góralską wolność. Zbójnicy napadali na dwory, browary, kupców i podróżnych, każdy kto miał więcej, od bogatego gospodarza po magnata, musiał mieć się na baczności. Bandom zwanym towarzystwami zbójnickimi przewodzili harnasie, zwani też hetmanami. Część łupów dzielono pomiędzy uczestników, a resztę zakopywano w metalowym kotliku (kotle) lub kamiennej „piwniczcze”. Niektóre wciąż czekają na odkrywcę...