Nr inw. MNS KW 6645, EI/1129
Materiał: drewno bukowe, obróbka ręczna
Wymiary: wys. 67 cm, dł. 100 cm, szer. 54 cm
Miejsce pochodzenia: Świniarsko (pow. nowosądecki, woj. małopolskie)

Skrzynia stojąca w sieni w chałupie z Gostwicy reprezentuje archaiczny typ mebli służących do przechowywania odzieży. Została wykonana tradycyjną techniką ciesielską. Ma konstrukcję szkieletową (słupową), z czterema pionowymi słupami narożnymi, w których osadzone są ścianki, każda z trzech poziomych desek, łączone „na palec” (czyli wpuszczane we wręgi wycięte w słupkach) i kołki. Skrzynia jest przykryta dwuspadowym wiekiem, kształtem przypomina antyczny sarkofag. Meble o takiej formie etnografowie określili jako skrzynie sarkofagowe (używano także nazwy skrzynie kobylaste). Skrzynie sarkofagowe, wywodzące się prawdopodobnie z kultur basenu Morza Śródziemnego, od średniowiecza były znane niemal w całej Europie. Na ziemiach polskich najliczniej występowały w Karpatach (z wyjątkiem Podhala), choć pojawiały się także w innych regionach kraju. Do połowy XIX w. używano ich powszechnie we wsiach lachowskich. Najczęściej robiono je z drewna bukowego, zdarzały się także skrzynie lipowe i topolowe. Na Sądecczyźnie wyrabiano je m.in. w ośrodku skrzyniarskim w Pisarzowej (Limanowskie).

Skrzynia jest zamykana na kuty, kowalskiej roboty zamek z ozdobną wykładką. Ma naturalny kolor surowego drewna, jej dekorację stanowią ryzowane, geometryczne wzory pokrywające wieko i przednią ściankę, a także słupki. Powtarzają się motywy jodełki, kratki i skośnych linii oraz rozety cyrklowej. To jeden z popularniejszych wzorów zdobniczych w karpackiej snycerce. Ryte, sześciopłatkowe rozety, często wpisane w okrąg, umieszczano na belkach tragarzy, drzwiach, meblach i sprzętach gospodarskich (np. przykrywkach fasek). Były ochronnym znakiem magicznym kojarzonym ze słońcem.

W przeszłości skrzynia stała prawdopodobnie w izbie, jako jeden z cenniejszych mebli. Trzymano w niej świąteczne ubrania, pościel, obrusy, dokumenty i wartościowe drobiazgi, np. korale, być może także książeczkę do nabożeństwa oraz poświęconą gromnicę. Zwykle skrzynia trafiała do domu wraz z dziewczyną wprowadzającą się do męża. Stanowiła część jej posagu (wiana), stąd określenie skrzynia wianna lub krócej „wianówka”. Czasami w domu stało kilka skrzyń, należących do kolejnych pokoleń mieszkających tam zamężnych kobiet. Kiedy na początku XX w. nastała moda na „wianówki” malowane w kwiaty, skrzyń sarkofagowych, określanych jako „skrzynie staroświeckich”, zaczęto używać do składowania żywności, przenosząc je do sieni, komory lub spichlerza.

Tradycyjnie zwoziny, czyli przeprowadzka młodej do nowego domu, odbywały się najczęściej dzień lub dwa po uroczystościach weselnych. Brała w nich udział rodzina, najbliżsi sąsiedzi i znajomi młodych. Pan młody, często w towarzystwie druhny i kilku drużbów, do domu dziewczyny przyjeżdżał wozem. Spotkanie zwykle przeradzało się w zabawę z muzyką i tańcami, u bogatszych przygotowywano także obiad. Kulminacyjnym momentem było pożegnanie dziewczyny z rodzicami, rodzeństwem i rodzinnym domem, czyli wszystkim co „jej było miłe przez to panieństwo”. Młoda dziękowała rodzicom za wychowanie, całowało na pożegnanie braci i siostry, żegnała wszystkie domowe kąty i ulubione meble. Na pamiątkę rodzinnego domu matka ofiarowywała córce święty obraz upatrzony przez młodą wśród wizerunków wiszących w izbie. Dziewczyna najczęściej wybierała Matkę Boską Karmiącą, bo „dawała życie”. Na wiano, oprócz skrzyni i innych mebli, np. łóżka czy kołyski, składały się pierzyny, poduszki, płótna, strój świąteczny, także naczynia (np. maślniczka, cebrzyki, garnki, drewniane łyżki). Na nowe gospodarstwo młoda mężatka dostawała krowę, czasami też owcę czy kozę, świnię i drób (z wyjątkiem kur, bo jak mówiono, rozdrapałyby gospodarkę). Młodzi ładowali wiano na wóz, i w towarzystwie rodziców i przyjaciół, przewozili je do domu rodziców pana młodego, który odtąd miał być nowym domem dziewczyny.