Facebook link
Jesteś tutaj:
Powrót

Ruiny zamku Melsztyn

Ruiny zamku Melsztyn

Widok na wieżę zamkową z oddali, z trawiastego wzgórza. W dali łagodne wzgórza porośnięte lasami i chmury na niebie.

32-840 Melsztyn Region turystyczny: Pogórza

Ponad koronami drzew, wysoko na wzgórzu nad doliną Dunajca, wznosi się potężna, kwadratowa baszta rycerskiego zamku w Melsztynie koło Zakliczyna. Warownia z XIV wieku, uległa zniszczeniu w XVIII wieku w czasie walk konfederatów barskich, a następnie splądrowana przez wojska rosyjskie. Z zamkowych murów rozpościera się widok na Dunajec, Zakliczyn i wieś Tropie.

Nad brzegiem Dunajca wznoszą się majestatyczne ruiny zamku w Melsztynie. Jego nazwa prawdopodobnie pochodzi od niemieckiego słowa Der Mühlstein oznaczającego koło młyńskie. W okolicy znajdowało się niegdyś dużo młynów, a niemieckie słowo uległo spolszczeniu.

Warowną siedzibę na wzgórzu zbudował kasztelan krakowski Spycimir Leliwita w 1347 roku. Do początku XVI wieku była to rezydencja rodu Leliwitów Melsztyńskich. Zamek zajmował wydłużony, wąski szczyt wzgórza o urwistym stoku wznoszącym się ponad 40 metrów nad poziomem rzeki. Był to otoczony murem obronnym budynek mieszkalny na planie nieregularnego wieloboku z okrągłą wieżą, cysterną oraz zabudowaniami gospodarczymi. W 1362 roku biskup krakowski Jan Bodzenta erygował zamkową kaplicę świętego Ducha.

Na przełomie XIV i XV wieku powstał wielki, gotycki, pięciokondygnacyjny donżon na planie prostokąta o wymiarach 10,5 x 15 metrów, zbudowany z kamieni, a w wyższej części z cegły. Pełnił on funkcję obronno-mieszkalną o czym świadczą otwory strzelnicze w dolnych kondygnacjach. Dwa najwyższe piętra miały funkcję mieszkalno-rezydencjalną, czego dowodem są duże okna oraz pozostałości tynków. Na wysokości czwartej kondygnacji znajdował się też drewniany wykusz latrynowy wsparty na kamiennych wspornikach. Stary i nowy zamek otaczał i łączył mur obronny biegnący wzdłuż krawędzi wydłużonego wierzchołka góry. Wjazd prowadził przez wieżę bramną z mostem zwodzonym przerzuconym nad fosą. W XV wieku zamek był ośrodkiem ruchu husyckiego, co skutkowało budową umocnień ziemnych i wzmocnieniem obronności bramy wjazdowej. W 1511 roku Jan Melsztyński sprzedał zamek kasztelanowi wiślickiemu Mikołajowi Jordanowi.

Około 1546 roku Spytek Wawrzyniec Jordan przebudował gotycki zamek na renesansową rezydencję magnacką. Wtedy powstał zachowany do dziś renesansowy mur ze strzelnicami w środkowej części zamku. W XVII wieku zamek odparł atak Szwedów. W XVII–XVIII wieku przez koligacje rodzinne rezydencja przeszła w ręce Tarłów i Lanckorońskich, i w niezmienionym stanie dotrwała do końca XVIII wieku. W 1770 roku zniszczyli ją konfederaci barscy, następnie spaliły wojska rosyjskie i od tamtej pory zamek pozostawał w ruinie. W latach 1789–1796 z jego rozbiórki pozyskiwano materiał budowlany. W 1846 roku zawalił się gotycki donżon, a w latach 1879–1885, dzięki staraniom Karola Lanckorońskiego, pozostałości zabezpieczono, a na dziedzińcu zamkowym powstało schronisko turystyczne. W 1886 roku zamek przestał być własnością Lanckorońskich.

W 2008 roku ruiny przejęły w użytkowanie władze gminy, w 2017 roku na ich terenie prowadzono prace archeologiczne, a potem zabezpieczające. Do czasów współczesnych zachowały się dwie ściany gotyckiego donżonu o prawie pierwotnej wysokości około 25 metrów, z gotycką futryną okienną i kroksztynem wspierającym wykusz. Poza tym fragmenty różnych murów ceglanych i kamiennych, część ze strzelnicami. Odkryto też schody prowadzące na wieżę i pomieszczenie, w którym planowana jest sala wystawowa. W środkowej części zamku znajduje się zapadlisko po zawaleniu się sklepienia cysterny na wodę położonej na niższej kondygnacji. Umocnienia ziemne i fosa są słabo widoczne, a wejścia do piwnic tylko częściowo odkopane. Cała inwestycja częściowej odbudowy ruin trwała od 2018 do 2023 roku, podczas której odbudowano średniowieczny donżon wraz ze wszystkimi pięcioma kondygnacjami. Będąc na wieży można podziwiać widoki na dolinę Dunajca, Pogórza oraz Beskid Sądecki i Wyspowy. W 2022 roku gmina Zakliczyn otrzymała na własność zamek od Lasów Państwowych. Obecnie (początek 2024 roku) kontynuowane są prace związane z odtwarzaniem przypory donżonu, która będzie udostępniona turystom.


Powiązane treści