Powstało 18 lutego 1850 roku jako Muzeum Starożytności w Krakowie. W ciągu ponad 170 lat istnienia, w muzeum zgromadzono ponad 770 tysięcy eksponatów. Unikatowe przedmioty z obszaru środkowej Europy – od słynnego, złotego wyposażenie grobów z Ryżanówki i Jakuszowic, przez liczne skarby srebrne i brązowe, po wiele innych kruszcowych przedmiotów. Jest wśród nich również najliczniejszy w Europie zbiór malowanych naczyń sprzed 6000 lat z Bilcza Złotego (Ukraina), czy jedne z najstarszych narzędzi wykonywanych przez człowieka – liczące 500 tysięcy lat kamienne pięściaki z RPA. A także monumentalny posąg tak zwany Światowid ze Zbrucza. Bardzo cenne są również zbiory egipskie, wśród których wyróżniają się oryginalne mumie ludzkie i zwierzęce. Unikatowy charakter ma też kolekcja zabytków peruwiańskich. Wokół gmachu głównego muzeum, przy ulicy Senackiej znajdują się piękne ogrody, w których można odpocząć.