Gorlice – Miasto Światła

Rynek w Gorlicach, widok z lotu ptaka na kamienice, plac i alejki drzew.
Gorlice to malownicza miejscowość założona około 1355 r. przez Dersława Karwacjana, położona u bram Beskidu Niskiego. Niezadeptany zakątek, gdzie do lokalnych atrakcji nie ustawiają się długie kolejki turystów. Nie brak tu jednak przyrodniczych perełek, cudów architektury czy pamiątek po wydarzeniach, które na trwałe zapisały się na kartach historii. Miasto jako niepisana stolica Beskidu Niskiego od wieków jest miejscem spotkań religii oraz kultur polskiej, łemkowskiej i żydowskiej. Krajobraz kulturowy od zawsze malowany był różnorodnością, która wpłynęła na społeczność, ale także na układ urbanistyczny i architekturę miasta.

Ziemia gorlicka, prócz przyrodniczych i architektonicznych perełek, kryje również inny skarb – „czarne złoto”, czyli ropę naftową. W XIX w. krajobraz beskidzkich lasów przecięły setki wież wiertniczych, a Gorlice stały się kolebką przemysłu naftowego. To tutaj zamieszkał Ignacy Łukasiewicz, światowej sławy pionier nafciarstwa, farmaceuta i odkrywca, wynalazca pierwszej na świecie lampy naftowej, która w 1854 r., rozświetliła skrzyżowanie ruchliwych traktów handlowych w Gorlicach. Pamiątką tego historycznego dnia jest kapliczka Jezusa Frasobliwego w dzielnicy Zawodzie zlokalizowana dokładnie w miejscu, gdzie miało miejsce to przełomowe wydarzenie. W gorlickim Muzeum Regionalnym PTTK obejrzeć można bogatą wystawę pamiątek po Ignacym Łukasiewiczu. W podróż po historii przemysłu naftowego zabierze nas wizyta w Skansenie Naftowym MAGDALENA, gdzie obejrzeć można autentyczną wieżę wiertniczą, zrekonstruowane „kopanki” ropy, maszyny i urządzenia do przeróbki i destylacji oraz wiele pamiątek po pionierach nafciarstwa.

Dynamiczny rozwój miasta przerwała I wojna światowa. 2 maja 1915 roku rozpoczęła się wielka ofensywa wojsk państw centralnych przeciwko armii rosyjskiej. Bitwa pod Gorlicami uznana została za jedną z największych na froncie wschodnim – poległo w niej ponad 20 tys. żołnierzy, a w wyniku bombardowań artyleryjskich zniszczone zostało ponad 80% zabudowań. Przypominają o tym liczne, przepiękne w swej architekturze cmentarze wojenne, w tym nekropolia Nr 91, gdzie „na wiecznej warcie” spoczęło ponad 800 żołnierzy armii austro-węgierskiej, pruskiej i rosyjskiej. Co roku w weekend majowy na Ziemi Gorlickiej obchodzone są kolejne rocznice pamiętnej Bitwy z udziałem grup rekonstrukcji historycznej odtwarzających fragmenty działań wojennych. W gorlickim Muzeum Regionalnym PTTK obejrzeć można bogatą ekspozycję pamiątek, w tym elementy uzbrojenia i umundurowania oraz interaktywną makietę i gabinet figur woskowych.

Gorlice to także atrakcyjna baza wypadowa na turystyczne szlaki Beskidu Niskiego i zabytkowych kościołów i cerkwi wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na chętnych czekają trasy rowerowe, wyciągi narciarskie czy trasy biegowe. Dla spragnionych sportowych emocji Ziemia Gorlicka oferuje Weekend Naftowy, Bieg Sylwestrowy oraz samochodowy Wyścig Górski Magura Małastowska. Miłośników muzyki elektronicznej przyciągnie międzynarodowy festiwal „AMBIENT”, a wielbicieli dobrej książki Festiwal im. Zygmunta Haupta. W pierwszych dniach maja miasto obchodzi też swoje imieniny, które obfitują w koncerty największych gwiazd polskiej sceny muzycznej.

Będąc w Gorlicach warto odwiedzić następujące miejsca:

  • Gorlicki Rynek - Gorlice mogą poszczycić się układem urbanistycznym zachowanym z czasów lokacji miasta w XIV w. Rynek o wymiarach 90 m x 95 m otaczają stare zabytkowe kamieniczki mieszczańskie. Nad centralnym placem w mieście góruje okazały Ratusz, w którym mieściła się niegdyś apteka Ignacego Łukasiewicza.
  • Ławeczka Ignacego Łukasiewicza – usytuowana przed Ratuszem, pamiątkowa ławeczka twórcy przemysłu naftowego i wynalazcy lampy naftowej, który w latach 1853 – 1858 mieszkał i pracował w Gorlicach. W budynku obecnego Ratusza prowadził aptekę. Za jego sprawą w 1854 r. w Gorlicach – Mieście Światła, zapłonęła pierwsza w świecie uliczna lampa naftowa.
  • Bazylika Mniejsza w Gorlicach - kościół w obecnym kształcie został wybudowany w stylu neorenesansowym w latach 1885-1890 według projektu Franciszka Pavoniego i Maksymiliana Nitscha. Niestety bardzo ucierpiał w czasie I wojny światowej i ze zniszczeń wojennych został odbudowany w latach 1920-31.
  • Dwór Karwacjanów - siedziba założycieli miasta, zwana też „lamusem” ze względu na jego dawne funkcje. Część przyziemna budowli stanowi pozostałość dworu obronnego zbudowanego przez Dersława II Karwacjana w XV w. Budynek został niemal całkowicie zniszczony podczas I wojny światowej, a częściowo odbudowany w latach 70 - tych. W latach 1982 - 92 został odrestaurowany na podstawie fotografii archiwalnych. Obecnie jest siedzibą Muzeum Dwory Krawacjanów i Gładyszów.
  • Kapliczka z XVII w. - przy ulicy Krętej można obejrzeć najstarszą gorlicką kapliczkę pochodzącą z XVII w. Została ona ufundowana w 1664 r. jako wotum wdzięczności jednego z mieszczan za ocalenie z pożogi, podczas najazdu wojsk Jerzego II Rakoczego 2 maja 1657 r. w czasach „potopu szwedzkiego”.
  • Cmentarz wojenny nr 91 - pośród gorlickich nekropolii szczególne miejsce zajmuje Cmentarz Wojskowy nr 91 usytuowany na  Górze Cmentarnej. Większość z 913 spoczywających tu żołnierzy zginęła w dniu 2 maja 1915 r. podczas tzw. „Bitwy Gorlickiej”.
  • Kapliczka przy ul. Węgierskiej – miejsce, w którym w 1854 r. rajcy miejscy zapalili pierwszą na świecie uliczną lampę naftową, skonstruowana przez Ignacego Łukasiewicza. Dla upamiętnienia tego wydarzenia, do dziś w historycznym punkcie miasta stoi kapliczka z repliką XVI - wiecznej rzeźby Chrystusa Frasobliwego, a hasło promocyjne Gorlice – Miasto Światła, nawiązuje do naftowej historii Ziemi Gorlickiej.
  • Pałac Długoszów – niegdyś własność Władysława Długosza, pioniera rozwoju przemysłu naftowego. Secesyjna, bogata architektonicznie posiadłość stoi na miejscu dwóch poprzednich, które spłonęły w pożarach w latach 1916 i 1923. Usytuowany na stromej skarpie opadającej w stronę rzeki Sękówki. Otacza go urokliwy park pełen rzeźb znanego lwowskiego artysty Piotra Wojtowicza.
  • Skansen Przemysłu Naftowego „Magdalena” - został utworzony na terenie dawnej kopalni „Magdalena” w Gorlicach przy ulicy Lipowej. W skansenie znajduje się szyb z drewnianą wieżą wiertniczo – widokową, kuźnia niezbędna dla potrzeb wiercenia oraz urządzenia, maszyny, narzędzia do eksploatacji ropy naftowej.

Powiązane treści