Cmentarz parafialny Gorlice
ul. Karwacjanów, 38-300 Gorlice
Region turystyczny: Beskid Sądecki i Niski
W 1764 roku cesarz austriacki Józef II Habsburg wydał dekret nakazujący przeniesienie cmentarzy poza obręb miast i likwidację nekropolii przykościelnych. Nowy zlokalizowano w pobliżu kościółka świętego Mikołaja.
Na cmentarzu podczas I wojny światowej toczyły się ciężkie walki armii austro – węgierskiej z broniącymi się wojskami rosyjskimi (słynna bitwa pod Gorlicami). Po wojnie pozostały leje po pociskach, porozbijane nagrobne krzyże i tablice, w ocalałych pomnikach otwory po kulach karabinowych, w murze od strony ulicy Karwacjanów do dziś zachowały się ślady otworów strzelniczych.
W zamyśle twórców cmentarz ma charakter ogrodowo-parkowy. Aleje obsadzono głównie lipami. Cmentarz jest podzielony na pięć sektorów, a każdy sektor ma kwatery i działki. Gorlicka nekropolia ma nieregularny kształt, otacza ją ceglano-kamienny mur z czterema bramami, zbudowany w miejsce zniszczonego ceglanego. Brama główna jest trzyskrzydłowa, wykonana z kutych artystycznie prętów ułożonych w geometryczne wzory, zwieńczona łacińskim krzyżem. Przy głównej alei stoją dwie kaplice rodowe z początku XX wieku, neorenesansowa Płockich (urzekająca dworkowym, staropolskim charakterem z surowym wnętrzem, a w nim półłukowym ołtarzykiem z półkolumnami z czerowono – białego marmuru) i neogotycka Miłkowskich (odnowiona w 2020 roku). Przeważają nagrobki betonowo – lastrikowe sprzed II wojny światowej i z czasów powojennych. Wcześniejsze są piaskowcowe, rzadziej granitowe i marmurowe, ze śladami zniszczeń, najstarsze piaskowcowe pochodzą z lat 30. XIX wieku. Na uwagę zasługują również liczne krzyże, pomniki i inskrypcje.
Na cmentarzu spoczywają zarówno zwykli ludzie jak i osoby zasłużone – księża, siostry zakonne, powstańcy styczniowi i żołnierze obu wojen światowych, lekarze, nauczyciele, bibliotekarze, artyści, działacze społeczni.
W 1979 roku obiekt został objęty ochroną konserwatorską.