NIE ZAWRÓCISZ POPRADU, NIE ZATRZYMASZ HALNEGO…
Poprad bierze swój początek w Tatrach Słowackich na około 1950 m. n.p.m. Początkowo bystre wody Popradu mijają przedpole Tatr Niżnych i wyciągają się ku wschodowi, aby niebawem wydostać się na mającą około 30 km2 Kotlinę Popradzką. Decydująca zmiana kierunku rzeki na północny następuje w okolicy miasta o tej samej nazwie co rzeka - Poprad. Co zaskakujące - chociaż koryto Popradu leży w tym rejonie o kilkadziesiąt metrów wyżej od poziomu odległego o 5,5 km Hornádu - rzeki nie łączą się. Poprad jest jedyną rzeką wypływającą na południowych stokach Tatr, przebijającą łańcuch gór beskidzkich i biegnącą ku Wiśle. Ten niezwykły fakt sprawił, że nasi sąsiedzi nazwali Poprad „niewierną rzeką”. Rzeka wkracza w granicę Polski koło Leluchowa. Tutaj zaczyna się najpiękniejsza część doliny. Charakterystyczne, najbardziej znane fragmenty lesistego szlaku popradzkiego znajdują się na południe od Muszyny, koło Żegiestowa-Zdroju, Piwnicznej i Rytra.
Poprad tworzy najdłuższą dolinę przełomową w Polsce. Długość rzeki wynosi 169,8 km, a o jej niezwykłym meandrowaniu świadczy fakt, że w linii prostej od źródła do ujścia jest niecałe 60 km. Głębokość rzeki jest na ogół niewielka i wynosi ok 1,5 m. Nie znaczy to, że nie występują miejsca głębsze takie jak np. Czarne Wiry w okolicach Muszyny gdzie przy normalnym stanie wód głębokość rzeki sięga 6-8 m. Poprad na odcinku 31,1 km stanowi granicę między Polską a Słowacją. Pamiętajmy jednak, że Słowacja w obecnym kształcie istnieje od 1993 roku. Aż do końca I wojny światowej teren Słowacji stanowił część Węgier, stąd w przyśpiewkach górali nadpopradzkich mowa o "węgierskiej stronie".
POPRADZKA BRAMA
Obecność Popradu w kulturze Beskidu Sądeckiego, a nawet całych Karpat znacznie przewyższa jego geograficzne parametry. Ma to swe źródła w historii i topografii rzeki. Od czasów przedhistorycznych wiodły przez Karpaty szlaki handlowe, dyplomatyczne, wyprawy wojenne. Komunikacje pomiędzy górami i nieprzebytą puszczą umożliwiały jedynie rzeki i kilka dosłownie dolin wiążących główne trakty po południowej stronie Karpat z drogami nad Bałtyk. I tutaj, jak znalazł, była rzeka Poprad. Ten niezwykły przewodnik prowadził karawany kupców, wojska, dygnitarzy i dyplomatów, drobnych tułaczy i zacnych przyrodników. Z Polski wieziono na południe sól, ołów, sukno. Importowano miedź, wosk, konie, trzodę chlewną, wino, owoce. Taki system komunikacyjny wymagał odpowiednich zabezpieczeń, stąd sytuowane na wzniesieniach zamki i umocnienia. Z biegiem lat, a raczej stuleci, droga ta tracił na wartości, aż Poprad stał się uciechą dla kuracjuszy, a kąpiele w nim uznawano za zdrowotne. Obecnie na żadnym odcinku rzeki nie ma zgłoszonego kąpieliska, więc wody Popradu nie są monitorowane, ale amatorów pływania w nim nie brakuje.
W ramach programu „Kultura w sieci” Narodowego Centrum Kultury realizowany jest projekt „Spotkania nad Popradem”. Między innymi na stronie Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Piwnicznej-Zdroju oraz w serwisie YouTube można znaleźć cykl filmików, w którym przedstawione zostały uroki Doliny Popradu. Zadania tego podjęli się z sukcesem: Mariusz Oleksy, Dorota i Grzegorz Śmigowscy, Wanda Łomnicka-Dulak, Stanisław Źrałka, Magdalena Żuber, Maria Lebdowiczowa, Seweryn Łomnicki, Michał Polakiewicz i Mieszko Kluska (Fly Cloud Media). Wsparcia udzielał im m.in. Krzysztof Tomasiak, specjalista ds. edukacji leśnej w Nadleśnictwie Piwniczna. Powstałe filmy cieszą się dużą popularnością w sieci.