Kościół świętego Mikołaja Polanka Wielka
ul. Kościelna 26, 32-607 Polanka Wielka
Region turystyczny: Oświęcim i okolice
tel. +48 338488383
Parafia w Polance wzmiankowana była w latach 1325–1327, prawdopodobnie erygowano ją na przełomie XIII i XIV wieku. Obecny kościół na miejscu wcześniejszego wybudowano na początku XVI wieku. Podczas reformacji za sprawą właściciela wsi Krzysztofa Myszkowskiego świątynię przejęli arianie i zamienili w zbór kalwiński. W 1598 roku właściciel wsi biskup krakowski Piotr Myszkowski przekazał go katolikom i kościół ponownie konsekrowano. W 1630 roku dobudowano wieżę-dzwonnicę, obniżoną w pierwszej połowie XVIII wieku. W 1658 roku kościół przebudowano na barokowy, odnawiano go też w 1799 roku oraz w XIX i XX wieku. Obecnie nie jest nieużytkowany.
To kościół orientowany, drewniany o konstrukcji zrębowej i ścianach oszalowanych pionowymi deskami. Składa się z prostokątnej nawy, węższego, wydłużonego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium z piętrową, wielobocznie zamkniętą zakrystią i kruchtą. Murowany fragment północnej ściany prezbiterium zachował się z dawnej kaplicy. Nawę i prezbiterium kryje dach dwuspadowy, jednokalenicowy z barokową, sześcioboczną wieżyczką-sygnaturką z pozorną latarnią, przykrytą cebulastą banią z krzyżem. Do nawy przylega dwukondygnacyjna, czworoboczna, zwężająca się ku górze wieża o konstrukcji słupowo-ramowej oszalowana pionowo i poziomo, poprzedzona przedsionkiem. Kryje ją blaszany, klasycyzujący hełm kopulasty zwieńczony blaszanym obeliskiem z krzyżem. Ściany wieży zdobi wycinana w desce koronka i profilowany gzyms. Dokoła kościoła założono gontowy daszek.
Kościół kryje strop z fasetą, ściany we wnętrzu podzielone są pilastrami i gzymsami. Otwór tęczowy wycięty jest w trójlistny łuk, na tęczy widać barokowy krucyfiks. Bogate formy architektoniczne wnętrza uzupełnia rokokowe wyposażenie. Uwagę wracają rokokowe ołtarze z XVIII wieku, barokowa chrzcielnica z marmuru i klasycystyczna ambona. Na chórze wspartym na jońskich kolumnach znajdują się organy z 1735 roku wykonane przez Wawrzyńca Harbutowskiego. W rokokowym ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem w promienistej glorii z przełom XVI i XVII wieku. Obok widać barokowy wizerunek świętego Mikołaja podającego bryłę złota chłopcom siedzącym w cebrzyku. Pod kościołem znajduje się krypta grzebalna. Do nowego kościoła przeniesiono obrazy: Matki Bożej Częstochowskiej z XVII wieku oraz Najświętszej Maryi Panny z około 1600 roku i świętego Mikołaja z XVIII wieku oraz dzwon z 1413 roku wykonany w ludwisarni Jana Freuenstata w Krakowie.