Idea powstania miejsca była taka, by zgromadzić tu przedmioty mówiące o przeszłości. Tak by ocalić pamięć o kulturze, zwyczajach regionu, zebrać pamiątki. Pomysłodawcy należeli do Koła Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, a projekt zrodził się w 1956 roku. Wśród najcenniejszych eksponatów, które przez pierwsze lata udało się pozyskać były między innymi: dokument stanowiący reprodukcję Jana Matejki, który podczas pobytu w Muszynie uwiecznił zabudowę drewnianą w Rynku, fotografie oryginalnych strojów regionalnych, warsztat tkacki z XVI wieku wykonany bez użycia gwoździ oraz latarnię nocnego stróża, który podczas obchodu wygrywał na rogu godziny. W muzeum znajduje się ekspozycja poświęcona historii „Państwa Muszyńskiego”. Można w nim zobaczyć pamiątki po dawnych starostach, mieszczanach muszyńskich, Łemkach oraz Żydach zamieszkujących ten region. Muzeum posiada bogate zbiory historyczne i etnograficzne, a także cenne eksponaty, skrzynie mieszczańskie, militaria i judaiki. Znajduje się tu również sala poświęcona sztuce nieprofesjonalnej z pracami Nikifora na czele oraz dzieła sztuki miejscowych artystów. Terminem „państwo muszyńskie” określano, usytuowany na terenie Sądecczyzny, zespół dóbr biskupstwa krakowskiego, który obejmował miasteczka Muszynę i Tylicz wraz z przyległymi wsiami, gdzie Muszyna pełniła rolę centrum administracyjnego. Dla wymienionego wyżej kompleksu dóbr w źródłach i literaturze spotykamy szereg innych określeń, takich jak: kres muszyński, kres biskupi, starostwo muszyńskie, lub państwo biskupie, czy też „Biskupszczyzna”.

W muzeum znajduje się sala konferencyjna gdzie odbywają się lekcje muzealne, koncerty kameralne, spotkania poetyckie, wernisaże, konferencje i inne spotkania mające na celu przede wszystkim „upamiętniać” i „pamiętać”.