Antoni Hawełka przybył do Krakowa z czeskich Moraw. Początkowo w 1876 roku, w Kamienicy Czerwonej przy Rynku Głównym 46, otworzył sklep kolonialny Pod Palmami, który w 1889 roku przeniósł do Pałacu Pod Krzysztofory przy Rynku Głównym 35. W sieni na zapleczu sklepu kolonialnego otworzył też lokal śniadankowy. Była to ubogo wyposażona jadłodajnia, w której od śniadania do późnego wieczora można było szybko zjeść na stojąco i wypić piwo, wino czy coś mocniejszego. Lokale śniadankowe cieszyły się w Krakowie dużą popularnością, a wśród nich jadłodajnia Hawełki słynęła z najlepszych, wielowarstwowych kanapek. U schyłku XIX wieku Hawełka była nieoficjalną przystanią nocnego życia Krakowa. Tu spotykała się kulturalna śmietanka miasta – artyści, pisarze czy profesorowie Uniwersytetu. Nie brakowało zwykłych mieszkańców, dla których kolacja czy piwo w Hawełce było zwieńczeniem udanego wieczoru i szansą na spotkanie kogoś sławnego. Antoni Hawełka, mistrz gastronomii noszący zaszczytny tytuł dostawcy cesarsko-królewskich dworów panujących, po bezpotomnej śmierci przekazał lokal swemu subiektowi Franciszkowi Macharskiemu, którego stryjecznym wnukiem był późniejszy metropolita krakowski. Pod opieką Macharskiego lokal prosperował jeszcze lepiej. Restauracja w 1900 roku była jedną z pierwszych firm w Krakowie, w której założono telefon. W 1909 roku nowy właściciel dokupił sąsiedni Pałac Spiski i w 1913 roku przeniósł do niego delikatesy i restaurację.

Na parterze lokalu znajduje się obszerna sala projektu Ludwika Wojtyczki i Kazimierza Wyczyńskiego, ozdobiona obrazami z epoki. Na piętrze w Sali Tetmajerowskiej znajduje się fryz, dzieło malarza i grafika, przedstawiciela Młodej Polski Włodzimierza Przerwy-Tetmajera, przedstawiający legendę o Mistrzu Twardowskim, szczególnie jego tańce, hulanki i swawole. W okresie międzywojennym w Sali Tetmajerowskiej wystawiano satyryczne szopki Kukiełki u Hawełki, na które wstęp miały jedynie osoby z elitarnego, artystycznego kręgu. Teksty do nich pisali Magdalena Samozwaniec i Artur Maria Swinarski oraz Irena Szczepańska i Zbigniew Grotowski. Tuteż  w latach 30. XX wieku kontynuowano tradycję Zielonego Balonika, a poeta i satyryk Jan Sztaudynger, na cześć restauracji utworzył znany rym – Przed wejściem chętka, po wyjściu mgiełka, oto jest Kraków, oto Hawełka. W oknach sieni Pałacu Spiskiego, przez którą wchodzi się do restauracji, widać witraże przedstawiające: szopkę, kolędników, Lajkonika, Mistrza Twardowskiego, włóczków, krakowiaków, piwoszy i kapelę. Wykonała je Pracownia Witraży Jacek Białoskórski.

Restauracja przyciągała i przyciąga aktorów, artystów, dziennikarzy, pisarzy, widzów teatrów, mieszkańców miasta i turystów. W zabytkowych wnętrzach można poczuć atmosferę z XIX wieku oraz smacznie zjeść. Latem gości zaprasza ogródek przed lokalem z panoramą krakowskiego rynku.