Zamek w Wieliczce

Zamek Żupny w Wieliczce składa się z trzech głównych budowli: Zamku Środkowego (XIII-XIV wiek), Północnego (XV wiek), Południowego (XIX-XX wiek) oraz baszty (XIV wiek). Godną uwagi jest sala reprezentacyjna, zwana „Izbą Grodzką”, zachowana całkowicie w stylu gotyckim, o sklepieniu żebrowym wspartym na jednym filarze. Na dziedzińcu znajduje się najstarszy szyb z XIII wieku oraz baszta i mury obronne z XIV wieku – jedyne fragmenty zachowane ze średniowiecznych fortyfikacji miasta.

Prawdziwy rozwój miasta i zamku nastąpił za Kazimierza Wielkiego, król lokował Wieliczkę na prawie niemieckim, gruntownie umocnił i przebudował zamek. Żupami solnymi w dawnej Polsce nazywano ko­pal­nie i wa­rzel­nie so­li, któ­re ze wzglę­du na wy­so­ką ce­nę okre­śla­ne by­ły wów­czas mia­nem bia­łe­go zło­ta. Przed­się­bior­stwa te naj­czę­ściej na­le­ża­ły do kró­lów lub ksią­żąt za­pew­nia­jąc im bar­dzo wy­so­ki do­chód, bę­dą­cy nie­rzad­ko pod­sta­wo­wym źród­łem utrzy­ma­nia dwo­ru i pań­stwa. Za czasów Kazimierza Wielkiego dochód czerpany z wydobycia soli stanowił jedną trzecią części budżetu państwa.

W XVIII wieku wokół budowli urządzono ogród, który do dzisiaj stanowi o atrakcyjności zamku, jest miejscem spotkań i odpoczynku zarówno dla mieszkańców Wieliczki, jak i turystów.

Przez 650 lat Zamek Żupny ulegał pożarom, wojnom, oblężeniom i innym katastrofom, które w znaczący sposób wpłynęły na kształt dzisiejszej budowli. Najdotkliwsze zniszczenia powstały na skutek bombardowania wojsk radzieckich w 1945 roku.

Prace remontowe zakończono w 1992 roku. Współcześnie odrestaurowany zamek stanowi siedzibę Muzeum Żup Krakowskich. W ramach zwiedzania zamku można obejrzeć stałą ekspozycję archeologiczną i kolekcję solniczek.

Raz do roku organizowane jest Święto Soli. Wydarzenia te odbywają się cyklicznie na zamkowym dziedzińcu.

23 czerwca 2013 roku zamek został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO, jako rozszerzenie wpisu dotyczącego kopalni soli.

Zamek Żupny w Wieliczce posiada certyfikat Miejsca Przyjazne Rowerzystom .