Na początku XIV wieku miasta broniły wały ziemne. Potem w 1366 roku Olkusz został otoczony kamiennym murem i fosą. Fundatorem murów obronnych był król Kazimierz Wielki. O tym, że prace ukończono za jego życia pośrednio świadczyć może najstarsza zachowana pieczęć miasta, przypięta do dokumentu z 1386 roku. Widać na niej bramę miejską, usytuowaną pomiędzy dwoma basztami.

Mur miejski, o prawie dwumetrowej grubości, miał ponad 1100 metrów długości. Broniło go około 15 baszt., w tym 4 baszty narożne. Do miasta można było wjechać przez dwie główne bramy - Krakowską i Sławkowską. Była też brama Gęsia od południa, furta Parczewska od północy i jeszcze jedna mała furtka w północno-zachodnim rogu miasta, które dla wygody mieszkańców wybijano w murze. Z czasem mury obronne przestały spełniać swoją funkcję i na początku XIX wieku zostały rozebrane, a fosę zasypano. W 1968 roku przypadkowo natrafiono na fundamenty baszty i murów miejskich. Grupa miłośników historii Olkusza podjęła się odbudowy fragmentu muru i baszty na oryginalnych fundamentach. Prace zakończyły się w 1986 roku.

Baszta jest wybudowana z dwóch rodzajów kamienia. Fragmenty muru i baszty zbudowane z czerwonego piaskowca zwanego zlepieńcem parczewskim pokazują stan z XIV wieku, czyli czasów, kiedy powstawał miejski system obronny. Wtedy baszta była otwarta od strony miasta, wznosiła się na wysokość muru i była zwieńczona, podobnie jak mur, blankowanym krenelażem. Część muru i baszty wybudowana z białego wapienia, pokazuje zmiany, jakie zaszły w XV wieku, kiedy nadbudowano i zadaszono basztę. Po zachodniej stronie ulicy Basztowej wznosi się dalszy odcinek murów miejskich. W połowie długości mur stanowi tylną ścianę XVII-wiecznej kaplicy świętego Jana Kantego.