Historia zamku w Muszynie

Możliwe, że przed Basztą muszyńską pierwszy w paśmie Koziejówki był drewniany gródek, o którym najprawdopodobniej mówi tekst z 1391 roku. XIV-wieczny zamek w Muszynie miał głównie funkcje obronne, o czym świadczy strategiczne położenie. Takie budowle często ulegały przebudowom, aby sprostać potrzebom obronnym oraz mieszkalnym.  Ponadto z murów zamkowych obserwowano granicę oraz szlak handlowy biegnący wzdłuż Popradu na Węgry.

Niestety położenie warowni nie było szczęśliwe, gdyż masyw Koziejówki w tym miejscu ulegał silnej erozji. Próbowano ratować mury zamku, jednak w 1455 roku doszło do katastrofy budowlanej, w której zawaliła się brama połączona z północnym i południowym murem obronnym. Zniszczenia prowizorycznie naprawiono drewnem i gliną z powodu braku środków finansowych.

W 1474 roku wojsko węgierskie pod dowództwem Tomasza Tarczy napadło na zamek w Muszynie. Bitwa trwała tylko dwa dni, gdyż prowizoryczne umocnienia nie były barierą trudną do pokonania. O intensywności bitwy świadczy wiele znalezionych w wykopach archeologicznych militariów. Do tego czasu Baszta była siedzibą starostów tak zwanego Państwa Muszyńskiego, władanego przez biskupów krakowskich.

Po zniszczeniach w czasie najazdu węgierskiego zamek w Muszynie został odbudowany w stylu renesansowym. Rozebrano mur dzielący go na dwie części oraz wybudowano zamkową kamienicę mieszkalną. W tym czasie zamek był już tylko strażnicą graniczną i nie pełnił funkcji administracyjnych. Na przełomie XXI i XVII wieku spłonął doszczętnie, tak że nawet grube mury uległy przepaleniu. Po tym wydarzeniu nie został już odbudowany i popadał w ruinę.

Historia zamku w XVII i XVIII wieku nie jest znana z powodu braku źródeł. Pewne jest natomiast, iż kiedy wojsko austriackie zajęło Muszynę w 1770 roku zamek był już ruiną.

Baszta służyła później jako źródło budulca. W latach 70. XIX wieku poniżej ruin założono kamieniołom. Poprzez odstrzały oraz pustoszenie zamku przez poszukiwaczu legendarnych skarbów ruiny szybciej ulegały degradacji. Naruszono też fundamenty i cenne archeologicznie warstwy ziemi.

Już przed II wojną światową wzgórze z ruinami było zarośnięte lasem. W 1936 roku na ruinach na kamiennym postumencie ustawiono figurę Najświętszej Maryi Panny zwanej Matką Boską Dobrej Rady. Dzisiejsza jest już trzecią w tym miejscu i pochodzi z 1992 roku. Odbywają się tu nabożeństwa majowe.

W roku 2013 po zakończonych badaniach wykopaliskowych zabezpieczono relikty murów, a ówczesne ruiny baszty zostały podniesione z poziomu podpiwniczenia do pierwszego piętra i stanowiły platformę widokową z piękną panoramą na miasto.

Odbudowa zamku w Muszynie nastąpiła w latach 2020-2023. Było to trudne zadanie z powodu niewielkiej ilości źródeł i rycin, a także niezbyt dobrego zachowania ruin. Podczas inwestycji odsłonięto fundamenty murów ruiny, a także odbudowano basztę do trzech pięter, taras widokowy oraz przerzucono most nad suchą fosą. Z ostatniego piętra baszty rozpościera się natomiast panorama na miasto i daje nam wyobrażenie,  dlaczego właśnie to miejsce wybrano na lokalizację strażnicy.

W południowej części fortecy, w miejscu dawnej, letniej rezydencji biskupów Krakowskich znajduje się sala wystawiennicza, a na jej dachu taras widokowy. Dzięki historycznej wystawie możemy poznać nie tylko pasjonującą i wielowiekową historię zamku, która liczy już ponad 600 lat, ale również odkryć garść tajemniczych legend. Zamek to świetna atrakcja Muszyny dla dorosłych i dzieci!