Cerkiew świętych Kosmy i Damiana Skwirtne
Skwirtne 18, 38-315 Uście Gorlickie
Region turystyczny: Beskid Sądecki i Niski
Cerkiew pod wezwaniem świętych Kosmy i Damiana w Skwirtnem to dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka. Obecnie należy do parafii rzymskokatolickiej w pobliskim Uściu Gorlickim. Sama cerkiew została wybudowana w 1837 roku. W roku 1900 oraz w latach 90. XIX wieku cerkiew była gruntownie remontowana. Po akcji „Wisła” w 1947 roku świątynia zaczęła być użytkowana jako kościół rzymskokatolicki.
Świątynia jest cerkwią łemkowską typu zachodniego (gdyż Skwirtne znajdowało się na północno-zachodnim obszarze zamieszkiwania Łemków). Cerkiew uznawana jest za modelowy przykład XIX-wiecznej cerkwi wzniesionej w tym stylu. Kościół jest drewniany, o konstrukcji zrębowej, orientowany, trójdzielny. Wzniesiony został na planie złożonym z trzech prostokątów zbliżonych do kwadratu: prezbiterium, nawy i babińca (wydzielonej części dla kobiet). Każdy z członów budowli jest nakryty odrębnym dachem pokrytym gontem.
Wewnętrzne ściany zdobi polichromia wykonana około 1900 roku. Malowidła na ścianach imitują marmurowe kolumny. Na stropie nawy przedstawiono Trójcę Świętą, zaś na stropie babińca Opiekę Bogurodzicy. Chór zawieszony jest wzdłuż ścian babińca, a także częściowo wzdłuż ścian nawy w zachodniej jej części. Zdobi go rzeźbiona arkadowo balustrada.
Wyposażenie cerkwi pochodzi z XIX i początku XX wieku. W prezbiterium umieszczono ołtarz główny z połowy XIX wieku. Prezbiterium oddzielone jest od nawy współczesnym ikonostasem. W jego dolnej części znajdują się cztery ikony z początku XX wieku. Ponad nimi, na ścianie, umieszczono współczesne obrazy apostołów oraz duży wizerunek Chrystusa i Boga Ojca. Po bokach, na ścianie nawy wiszą starsze ikony z początku XIX wieku, będące pozostałością dawnego ikonostasu. Przedstawiają one Matkę Bożą z Dzieciątkiem i Chrystusa Pantokratora. Z dawnego wyposażenia cerkiewnego zachował się dwustronnie malowany krzyż procesyjny, również z początku XIX wieku. Obecnie znajduje się on w przedsionku.
W prezbiterium znajduje się ołtarz główny z baldachimem i tabernakulum (połowa XIX wieku)
Cerkiew znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej.
Warto zobaczyć w okolicy!
Przez Skwirtne przebiega zielony szlak Wincentego Polaka, prowadzący z Wysowej przez Kozie Żebro (847 m n.p.m.) na Magurę Małastowską.