Puszcza Dulowska

Urokliwa knieja Puszczy Dulowskiej jest pozostałością prastarej puszczy rozciągającej się w średniowieczu między Krakowem a Przemszą. Potok Chechło dzieli puszczę na dwie części. Część północna – Las Dulowski jest piaszczysta i sucha. Część południowa – Las Bagno, Las Rudno jest podmokła i zatorfiona. Na jej wyżej położonych fragmentach na wapiennym podłożu rośnie buczyna karpacka. Oprócz łosia, żerują tutaj jelenie, sarny i dziki. Z ptactwa – bocian czarny, cietrzewie, czajki, derkacze, krogulce, myszołowy, jastrzębie gołębiarze. Największa osobliwością był żółw błotny widziany tutaj w latach 70. XX wieku. Żyje tu również minóg strumieniowy, traszka górska, czy też bóbr.

Puszcza Dulowska jest częścią Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. Rozciąga się od Trzebini do Krzeszowic, od południa ogranicza ją autostrada A4, a od północy linia kolejowa Kraków – Katowice. 

Zamek Tenczyn w Rudnie

Przemierzając Puszczę Dulowską konieczne trzeba zobaczyć położony na jej południowym skraju mały Wawel. Tak nazywano niegdyś zamek Tenczyn w Rudnie, w latach swojej świetności wyglądem i znaczeniem konkurujący z Wawelem. Zamek jest jednym z największych zamków w Małopolsce i największą z jurajskich warowni Szlaku Orlich Gniazd na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.

Ogromne ruiny zamku wznoszą się na nieczynnym wulkanie. Budowę w połowie XIV wieku rozpoczął wojewoda krakowski Andrzej Tęczyński. Około 1570 roku zamek przekształcony został w renesansową rezydencję z arkadowymi krużgankami na dziedzińcu i murami zwieńczonymi ozdobnymi attykami. Na początku XVII wieku rozbudowano fortyfikacje, tworząc potężną twierdzę z okazałym barbakanem, zachowanym do dziś. Ród Lubomirskich odbudował Tenczyn po zniszczeniach potopu szwedzkiego. Po pożarze w 1768 roku opuszczony zamek popadł w ruinę. Obecnie przechodzi remonty i konserwacje, a części którą już odrestaurowano i zabezpieczono można zwiedzać. Coraz więcej też się w nim dzieje – inscenizacje, rekonstrukcje, koncerty, wystawy, spektakle i pokazy. Z wieży południowej zwanej Nawojową roztacza się zapierający dech w piersiach krajobraz obejmujący nie tylko Rów Krzeszowicki i okoliczne miejscowości, ale także Beskidy, a czasem nawet…Tatry!

Dla pasjonatów gwiezdnych podróży z pewnością gratką będzie, znajdująca się niedaleko tenczyńskiego zamku, jedna z największych i najnowocześniejszych wytwórni filmowych w Polsce z charakterystycznymi widocznymi z daleka kosmicznymi budynkami w kształcie kopuł – Alvernia Studios.

Krzeszowice

Rozpoczynając czy też wracając z wyprawy w leśne ostępy warto zatrzymać się dłużej w Krzeszowicach. Miasto znane z siarczanowo-wapniowo-magnezowych leczniczych wód mineralnych już od XVII wieku. Działalność lecznicza rozpoczęła się tutaj w II połowie XVIII wieku, od kiedy to krzeszowickie wody zaczęto wykorzystywać do leczenia schorzeń narządów ruchu, reumatycznych i pourazowych. Krzeszowice to pierwsze polskie uzdrowisko, obok Druskiennik, Iwonicza, Jaremczy, Lubnia, Nałęczowa, Rymanowa, Solca, Swoszowic, Truskawca, Worochty i Zaleszczyk, któremu w sposób formalny, rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 1922 roku, nadano status uzdrowiska użyteczności publicznej. Chociaż już dzisiaj Krzeszowice uzdrowiskiem nie są (utraciły ten status formalnie z rokiem 1967), to trwają obecnie starania i prace zmierzające do reaktywacji krzeszowickiego uzdrowiska. Zwłaszcza, że pomimo braku uzdrowiskowego statusu, wykorzystanie surowców leczniczych ma tutaj miejsce nieprzerwanie (tradycje uzdrowiskowe kontynuuje Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu „Krzeszowice”).Najstarszym uzdrowiskowym zabytkiem Krzeszowic jest źródełko w murowanym domku „Zdrój Główny”.

W Krzeszowicach swój pałac wybudowali Potoccy. Siedzibę rodu wzniesiono w latach 1850-57 na wzgórzu, otoczonym pięknym parkiem krajobrazowym. W czasie II wojny światowej Pałac Potockich zajął generalny gubernator Hans Frank, który ograbił posiadłość z cennych dzieł sztuki. Kolejny pałac, Pałac Vauxhall, to z kolei najstarszy i najcenniejszy zachowany zabytek Krzeszowic, zbudowany na polecenie Izabeli Lubomirskiej w latach 1783-89. Nazywany dawniej Foxalem lub Salonem, ponieważ stojąc w centrum parku zdrojowego był miejscem spotkań kuracjuszy. Ciekawostką i atrakcją Krzeszowic jest zdobiący rynek pomnik gladiatora z trójzębem w ręku i mieczem za pasem – to kopia posągu, który kiedyś stał przy Pałacu Potockich. Krzeszowice są jedynym polskim miastem z pomnikiem gladiatora na rynku. Koniecznie należy zwiedzić również Muzeum Ziemi Krzeszowickiej – to niezwykła podróż w czasie, podczas której można poznać między innymi dzieje rodów Tęczyńskich i Potockich, zobaczyć makiety najciekawszych zabytków region uczy nieistniejącego drewnianego kościoła pod wezwaniem Marcina w Krzeszowicach. Ponadto dawne meble, sprzęty kuchenne, obrazy czy elementy stroju ludowego, pocztówki z historycznymi widokami, dokumenty, postacie ważne dla historii regionu. We wnętrzu stojącej nieopodal stodoły prezentowane są narzędzia rolnicze i gospodarskie oraz zabytkowy sprzęt górniczy.

Wokół puszczy

Puszcza Dulowska i położone wokół niej miejscowości – Dulowa, Wola Filipowska, Krzeszowice, Tenczynek, Rudno, Zalas, Nieporaz, Bolęcin, Trzebinia, Chrzanów, Młoszowa – to obszar atrakcyjny turystycznie, poprzecinany gęstą siecią szlaków turystycznych prowadzących do licznych atrakcji. Oprócz już wymienionych przez nas miejsc, jak chociażby Puszcza Dulowska i zamek Tenczyn, warto również odwiedzić Sanktuarium Matki Boskiej Szkaplerznej w Czernej, zalew Chechło czy Tenczyński Park Krajobrazowy. Ale to już miejsce na kolejną opowieść.

Szlaki rowerowe przechodzące przez Puszczę Dulowską

• Krzeszowice przez Miękinię, Dolinę Kamienic, Wolę Filipowską, Puszczę Dulowską, Las Orlej, rezerwat przyrody Dolina Potoku Rudno, Dolinę Sanki i Niedźwiedzią Górę do Krzeszowic
•  Psary, Karniowice, Dulowa, Puszcza Dulowska, Bolęcin
• Zalew Chechło, Puszcza Dulowska, Zamek Tenczyn, Nielepice
• Regulice, Nieporaz, Alwerina Studios, Puszcza Dulowska, Zamek Tenczyn

Koleje Małopolskie

• wyszukiwarka połączeń i bilety on-line: https://malopolskiekoleje.pl/