Ulica Kanonicza Kraków

Zabytki

Kamienice stojące po dwóch stronach brukowanej ulicy. W oddali zamek.

Kanonicza, 31-002 Kraków Region turystyczny: Kraków i okolice

Najstarsza staromiejska, malownicza ulica Kanonicza, to część dawnej osady Okół, położonej między lokacyjnym Krakowem a Wawelem, przyłączonej do miasta w 1401 roku. Ma ona nieregularny przebieg i ciągnie się od ulicy Senackiej do Podzamcza u stóp Wawelskiego Wzgórza i prowadziła do głównego wejścia na zamek. Stały przy niej domy kanoników katedralnych. Do dziś zachowało się wiele renesansowych i barokowych kamienic i pałaców, z ozdobnymi portalami od frontu oraz krużgankami i loggiami na dziedzińcach, o bogatej i długiej historii, sięgającej nawet XIV wieku.

Początkowo Kanoniczą nazywano ulicą Grodzką, jej dzisiejsza nazwa pojawiła się w 1401 roku, gdy od drugiej połowy XIV wieku zaczęto budować murowane domy kanoników krakowskiej kapituły. Dawniej wylot ulicy prowadził na Wawel przez drewniany most nad rzeką Rudawą, płynącą wzdłuż dzisiejszej ulicy Podzamcze. Na środku wschodniej pierzei ulicy znajduje się plac świętej Marii Magdaleny, na którym kiedyś stał kościół. Wzdłuż zachodniej pierzei ulicy stał średniowieczny mur obronny na południu zakończony Porta Lateranea czyli Bramą Poboczną, prowadzącą za mury nad Wisłę. W 1455 roku pożar strawił wiele gotyckich domów, które remontowano i odbudowywano w stylu późnogotyckim i włoskiego renesansu. W połowie XVI wieku przy ulicy stały już głównie miejskie pałace z wewnętrznymi dziedzińcami. Najokazalsze zbudował architekt królewski Bartłomiej Berrecci. Po utracie niepodległości w 1797 roku, władze w większości pałaców umieściły instytucje rządowe. Dopiero po 1866 roku odnowiono ulicę i zdewastowane budynki.

Numer 1 to pałac Samuela Maciejowskiego z połowy XVI wieku projektu Bartłomieja Berrecciego, wzniesiony na rzucie kwadratu, na miejscu drewnianego domu zwanego kaplicą świętego Grzegorza i południowo-zachodniego odcinka pierwotnej ulicy Senackiej. Był to pierwszy renesansowy pałac w mieście, z arkadową loggią na dziedzińcu, w której odkryto cenny podcień. W połowie XVIII wieku architekt August Plasqude przebudował go na późnobarokowy z barokowym portalem z hermami.

Pod numerem 7 stoi dom Pod Trzema Koronami, jeden z najstarszych zachowanych przy ulicy, wzniesiony przez Nawoja z Tęczyna. Ze średniowiecznej budowli zachowało się okienko w kamiennym obramieniu na parterze fasady. W XVI wieku przebudowano go na gotycko-renesansowy. Odkryte średniowieczne detale architektoniczne wmurowano w sieni.

Pod numerem 17 stoi późnogotycko-renesansowy pałac Biskupa Erazma Ciołka z przełomu XV i XVI wieku, projektu królewskiego architekta Franciszka Florentczyka, powstały z połączenia dwóch domów z XIV wieku z zachowanymi gotyckimi detalami. W 1505 roku był to najokazalszy i największy pałac przy ulicy. Ma w nim siedzibę oddział Muzeum Narodowego.

Numer 19 to Muzeum Archidiecezjalne, dawny Dom św. Stanisława wzniesiony przed 1370 rokiem, w połowie XVI wieku przebudowany na reprezentacyjną, renesansową rezydencję z dwukondygnacyjnymi krużgankami arkadowymi. W latach 80. XVI wieku na drugim piętrze urządzono kaplicę świętego Stanisława, jedyną zachowaną kaplicą w pałacach kanoników krakowskich.

Dom Dziekanów pod numerem 21 to pięknie zachowana renesansowa rezydencja dziekanów kapituły krakowskiej, wzniesiona w połowie XVI wieku, dzieło wybitnego włoskiego architekta Santi Gucciego. Jego elewację ozdobi sgraffitowa dekoracja i cenny późnorenesansowy portal. Na uwagę zasługuje arkadowy dziedziniec oraz gotyckie i renesansowe kamienne portale, tarcze herbowe i obramienia okien. W latach 50. i 60. XX wieku mieszkał tu biskup Karol Wojtyła. Mieści się w nim Muzeum Archidiecezjalne.

Dom Długosza o numerze 25 z XIV wieku, w pierwszej połowie XVI wieku przebudowano na gotycko-renesansowy, później dodano elementy barokowe, jak portal wejściowy. W XIV wieku była tu łaźnia królewska, a w XV wieku mieszkał kanonik Jan Długosz i napisał kroniki Królestwa Polskiego.