O drodze Świętego Jakuba, czyli internet średniowiecza

Droga Świętego Jakuba to jeden z najstarszych szlaków pielgrzymkowych Europy, znany już w IX wieku! Wędrowcami na nim byli królowie z różnych epok. Dziś przed każdym ważnym spotkaniem, do Compostelli pielgrzymuje piłkarska reprezentacja Hiszpanii.

Powszechny ruch pielgrzymkowy w niektórych wiekach przyczynił się do rozwoju myśli i rozwoju intelektualnego Europy. Pątnicy, w tym wielu intelektualistów, wędrowali od miasta do miasta, dzieląc się wiedzą, a nawet kulturą materialną. Drogę świętego Jakuba oplatającą Europę można porównać do dzisiejszej sieci internetowej. Rada Europy uznała tradycje szlaku za istotny element kultury naszego kontynentu i wezwała do jego odtworzenia. Dziś większość odcinków drogi świętego Jakuba znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Polski odcinek drogi jest częścią trasy Via Regia z Wilna przez Grodno, Kijów, Lwów, Kraków, Olkusz, Będzin, Wrocław, Drezno, Lipsk, Frankfurt nad Menem, Kolonię, Akwizgran, Brukselę, Paryż, Orlean, Bordeaux, Pompelunę, Burgos do Santiago de Compostela. W 2015 roku Marek Kamiński, podróżnik i zdobywca w jednym roku dwóch biegunów, przeszedł szlak z Królewca do Compostelli w 119 dni pokonując 4 000 kilometrów.

Symbol szlaku, muszla świętego Jakuba nie jest związana ani z osobą świętego, ani celem pielgrzymek - Santiago de Compostelą. Wielu pątników po dotarciu do Compostelli wędruje jeszcze dalej, do brzegów Oceanu Atlantyckiego, na przylądek Cabo Fisterra, uznawany w wiekach średnich za koniec świata. Stąd zabierali ze sobą muszle skorupiaków, które z czasem stały się symbolem i swoistym drogowskazem drogi.

Podążaj za świątyniami pod wezwaniem św. Jakuba, ulubionego ucznia Jezusa

W 2008 roku odtworzono trasę pielgrzymkowej marszruty sprzed stuleci, która nosi obecnie nazwę Małopolska Droga św. Jakuba. Historycznie obejmuje ona trakt prowadzący doliną Wisły od Sandomierza do Krakowa. W tym roku warto szczególnie zainteresować się tą nietypową trasą pielgrzymkową, ponieważ rok 2021 jest Rokiem Jubileuszowym Świętego Jakuba Apostoła. 

To pierwszy z dwunastu apostołów, który zmarł śmiercią męczeńską. Podobno był szczególnie bliski Jezusowi. Święty Jakub Starszy Apostoł, bo o nim mowa, jest otoczony szczególnym kultem w całej Europie. Utrzymuje się, że szczątki jego ciała, przeniesione w VII wieku z Jerozolimy, znajdują się w Santiago de Compostela (Hiszpania) i dlatego to miejsce otoczone jest szczególnym kultem.

Obecny szlak został poprowadzony dzięki prostym do odczytania wskazówkom. Okazuje się, że w całej Europie podążając w kierunku Santiago de Compostela trafimy na kościoły pod wezwaniem św. Jakuba. W administracyjnej części Małopolski znajdziemy je w Pałecznicy, Niegardowie i Więcławicach Starych. Są to najprawdopodobniej miejsca, w których pielgrzymi od wieków zatrzymywali się na noc. Nieprzypadkowo świątynie były oddalone od siebie maksymalnie do 30 kilometrów – czyli odcinka, jaki człowiek jest w stanie pokonać w ciągu jednego dnia.
Warto dodać, że w podkrakowskim Kazimierzu (obecnie dzielnicy Krakowa) również znajdował się kościół św. Jakuba. Być może istniał już w XIII wieku. Niestety nie dotrwał do naszych czasów. Znajdował się w miejscu obecnych bulwarów wiślanych od strony ul Wietora.

Na indywidualną pielgrzymkę

Współczesna trasa pielgrzymki w Małopolsce została zaprojektowana w taki sposób by prowadziła przez drogi gruntowe, z dala od hałaśliwych tras, ale przede wszystkim pozwoliła na zwiedzanie w czasie wędrówki ważnych miejsc kultu religijnego. Pomysłodawcy zwrócili także uwagę na walory przyrodnicze trasy. Pielgrzymowanie Małopolską Drogą św. Jakuba polega na indywidualnych wyprawach, gdzie pielgrzym sam musi zadbać o nocleg i pożywienie, a wszystko, co zabiera na wędrówkę, niesie w plecaku.
Główny trakt Małopolskiej Drogi św. Jakuba zaczyna się w Sandomierzu, ale gdybyśmy naszą wędrówkę chcieli rozpocząć w Małopolsce to powinniśmy ją zacząć od pierwszego kościoła pod wezwaniem św. Jakuba w Pałecznicy, który powstał na przełomie XIII i XIV wieku.
Pięć miejsc, które muszą znaleźć się na trasie Twojej wędrówki Małopolską Drogą św. Jakuba:

• Zielenice. Z Pałecznicy warto dotrzeć do Zielenic. W tej małej miejscowości, w Sanktuarium Matki Bożej Zielenickiej, w ołtarzu głównym świątyni znajduje się obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem (kopia rzymskiego obrazu Matki Bożej Śnieżnej), który trafił do tej parafii w 1613 roku! Podobno obraz został przywieziony aż z Kamieńca Podolskiego (obecnie Ukraina). Obraz zasłynął wieloma łaskami i dlatego uznawany za cudowny.
• Więcławice Stare. Znajdziemy tu kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła wzmiankowany już w 1325 roku. Bezsprzecznie świątynia znajdowała się na trasie średniowiecznych pielgrzymek do Santiago de Compostela. W kościele znajdziemy relikwie św. Jakuba, które przywieziono z Rzymu. Warto pamiętać, że są one wystawiane każdego 25 dnia miesiąca na wieczornej mszy św. oraz podczas parafialnego odpustu przypadającego na 25 lipca. Ale kościół warto odwiedzić nie tylko ze względu na relikwie. To wyjątkowa świątynia na Szlaku Architektury Drewnianej, w której możemy podziwiać w ołtarzu głównym obraz św. Jakuba Starszego. Nad jego postacią anioł trzyma wieniec chwały, a u stóp świętego anioły trzymają jego atrybuty: bukłak, kij pielgrzyma, miecz i muszlę. Wyjątkowy zabytek to znajdujący się po lewej stronie od ołtarza głównego, malowany na deskach, tryptyk św. Mikołaja z 1477 roku! Na środkowym obrazie przedstawia św. Mikołaja ze św. Szczepanem i św. Wawrzyńcem; na awersie – lewe skrzydło: postaci św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja, św. Stanisława Biskupa i św. Erazma; na awersie – prawe skrzydło: przedstawia św. Bartłomieja i św. Jakuba Starszego, św. Floriana i św. Jerzego. Biorąc udział w uroczystych liturgiach można podziwiać nadal używane, gotyckie, barokowe czy rokokowe ornaty, a także inne cenne naczynia liturgiczne, między innymi późnogotycką monstrancję. Warto dodać, że to właśnie w Więcławicach Starych pod koniec 2007 roku, powstało przy parafii Bractwo św. Jakuba Starszego Apostoła, które w ogromnym stopniu przyczyniło się do odtworzenia Małopolskiej Drogi św. Jakuba.
• Kraków. Kościół św. Mikołaja (ul. Kopernika 9) przy którym znajduje się chaczkar – ormiański kamień krzyżowy, uznawany za pomnik Ormian polskich. Chaczkar został odsłonięty w 2004 roku i upamiętnia Ormian, którzy przybywali do Polski już od XIV wieku, ale jest także hołdem dla ofiar ludobójstwa dokonanego na Ormianach w Turcji w 1915 roku.  Sam Kościół św. Mikołaja powstał już w XI lub na początku XII wieku i znajdował się na szlaku kupieckim na Ruś. W kościele znajdziemy wiele zabytków, a między innymi chrzcielnicę z 1536 roku.
• Kraków. Bazylika św. Franciszka z Asyżu (pl. Wszystkich Świętych 5) powstał w tym miejscu w XIII wieku, jednak jego obecny wygląd znacznie odbiega od tego pierwotnego. Obiekt był wielokrotnie przebudowywany. Stał się siedzibą zakonu franciszkanów sprowadzonych do Krakowa przez księcia Henryka Pobożnego. Mimo swojej odległej historii obecnie słynie przede wszystkim z polichromii i witraży Stanisława Wyspiańskiego oraz wiernej kopii Całunu Turyńskiego. Być może już niebawem poznamy nową, nieznaną dotąd historię klasztoru. Wszystko z powodu odkrycia dokonanego w 2015 roku. Archeolodzy i pasjonaci historii dzięki badaniom odkryli katakumby pod Kaplicą Męki Pańskiej. Obecnie prowadzone są badania, które wykazały, że pod klasztorem znajduje się 18 krypt. Do części z nich udało się dotrzeć, a badacze odkryli w nich 96 pochówków w 95 trumnach.
• Kraków. Opactwo oo. Benedyktynów w Tyńcu (ul. Benedyktyńska 37), które w symboliczny sposób zamyka Małopolską Drogę św. Jakuba to miejsce niezwykłe pod wieloma względami. W dużym stopniu swoim charakterem oraz otoczeniem oddaje intencje, które przyświecały wznowieniu Małopolskiej Drogi św. Jakuba. Piękna przyroda, w otoczeniu, której powstał klasztor ojców Benedyktynów oraz sam obiekt nakłaniają do kontemplacji, refleksji i doceniania otaczającej nas przyrody!

Do zobaczenia na szlaku!