Kościół świętego Marcina z Tours Czermna
Czermna 101, 33-121 Czermna
Region turystyczny: Pogórza
Czermna to Parafia Maryjna, w której posiadaniu jest cudowny obraz Matki Bożej Czermneńskiej. Dziś wizerunek Maryi znajduje się w nowym kościele, jego kopię umieszczono w starym, modrzewiowym kościółku, który od 2006 roku pełni funkcję kaplicy cmentarnej i jest cennym drewnianym zabytkiem sakralnym.
Najstarsza wzmianka o kościele zbudowanym przez rycerza maltańskiego Petrasjusza Frykacza pochodzi z 1312 roku. Ale pierwszą świątynię najprawdopodobniej ufundował właściciel wsi, podskarbi Kazimierza Wielkiego, Dymitr Podskarbek z Goraja w latach 1370–1398. Parafię działającą od drugiej połowy XIV wieku, wzmiankowano w 1513 roku. Na miejscu starej świątyni w latach 1520–1537 wybudowano nowy kościół, przebudowany w XVIII wieku, gdy dostawiono wieżę i kaplicę, jednonawowe wnętrze przekształcono na trzynawowe, wystrój zbarokizowano. Remontowano go wielokrotnie w XIX i XX wieku, w 1911 roku pokryto blachą. W 1954 roku kościół został sanktuarium maryjnym. Obiekt był wielokrotnie odnawiany, ostatnie prace remontowe prowadzono w latach 2006–2010.
To gotycki kościół konstrukcji zrębowej o ścianach dwustronnie oszalowanych pionowymi deskami i otoczony sobotami. Pierwotnie jednonawowy, przekształcony na halowy, trzynawowy przez podział wnętrza filarami z arkadami. Prezbiterium z zakrystią zamknięte jest trójbocznie. Wieżę konstrukcji słupowej, z izbicą i przedsionkiem w przyziemiu, kryje gontowy hełm namiotowy. Przy nawie wieloboczna kaplica kryta pozorną, ośmiopolową kopułą z latarnią. Dach dwuspadowy, gontowy z neogotycką wieżyczką na sygnaturkę z połowy XIX wieku, z hełmem z latarnią.
Wnętrze kryje strop płaski, w nawie z zakrzywieniami, podparty czterema ośmiobocznymi filarami połączonymi półkolistymi arkadami. Wyposażenie jest głównie barokowe z XVII, XVIII i XIX wieku. Ściany i strop zdobi ornamentalno-figuralna polichromia z 1877 roku. W rokokowym ołtarzu głównym z XVIII wieku znajduje się kopia cudownego obrazu Matki Boskiej Pocieszenia z przełomu XIV i XV wieku lub XVI wieku, namalowanego przez mistrza z Wójtowej. Cztery ołtarze boczne to: późnorenesansowy z XVII wieku, neobarokowy z przełomu XIX i XX wieku oraz w kaplicy późnobarokowy z przełomu XVIII i XIX wieku i regencyjno-rokokowy z XVIII wieku. W wyposażeniu znajdują się: kamienna chrzcielnica i późnogotycki krucyfiks z XVI wieku, stacje drogi krzyżowej z XVIII wieku, obrazy z XVII–XIX wieku, późnobarokowa ambona z XVIII wieku i organy firmy Rieger z 1896 roku. Poza tym: wota, rzeźby świętych, konfesjonały, feretrony, wahadłowy zegar stojący i wieczna lampa. Większość tych bezcennych zabytków przeniesiono do nowej świątyni sąsiadującej ze starym kościołem, gdzie można je obejrzeć.
Kościół otacza kamienne ogrodzenie z bramą i czterema kapliczkami z XIX wieku. W mur wkomponowana jest kamienna dzwonnica parawanowa z przełomu XVIII i XIX wieku, z podwójną arkadą, zwieńczona trójkątnym przyczółkiem.
Dnia 11 listopada 2023 roku odbyły się obchody 500-lecia powstania świątyni.
Msze odbywają się w nim w dniu 11 listopada, ku czci świętego Marcina z Tours.
Zabytek znajduje się na Szlak Architektury Drewnianej – światowe dziedzictwo w Małopolsce