Mimo, że historia tego miejsca sięga XV wieku, a wody mineralne znano tu już w XVI stuleciu, to sława Szczawnicy jako uzdrowiska zaczęła się dopiero w 1839 roku. Wtedy miejscowość znalazła świetnego gospodarza i popularyzatora w osobie Józefa Szalaya, pochodzącego z węgierskiej zamożnej rodziny właścicieli Szczawnicy. To z jego inicjatywy powstały pierwsze łazienki zdrojowe (zakład kąpielowy), pawilony przy źródłach mineralnych oraz liczne, najczęściej drewniane, pensjonaty i wille. Szalay nakazał również powiększyć Park Zdrojowy i zadbał o to, by Szczawnicę odwiedzały i reklamowały takie sławy balneologii jak choćby Józef Dietl. Wkrótce uzdrowisko stało się na tyle modne, że przyjeżdżali tu „do wód” między innymi tak słynni pisarze jak Henryk Sienkiewicz czy Bolesław Prus oraz jeden z najbardziej znanych polskich malarzy Jan Matejko.

Swoje istnienie uzdrowisko w Szczawnicy zawdzięcza źródłom wód mineralnych, które wypłukują ze skał cenne minerały. Dominują tu szczawy alkaliczno-słone z zawartością bromu i jodu. Wody lecznicze występujące w miejscowości to: „Jan”, „Józefina”, „Stefan”, „Helena”, „Józef”. Krótki opis wód:

Helena - poprawia kondycję krwi i obniża cholesterol.

Jan - stosowany w profilaktyce chorób układu moczowego, np. kamicy nerkowej.

Stefan - stosowany w profilaktyce i leczeniu chorób górnych dróg oddechowych, wzmacnia kości i zapobiega osteoporozie. Podnosi frakcję HDL - "dobry" cholesterol.

Józefina - stosowana w profilaktyce i leczeniu astmy.

Józef - stosowany w profilaktyce i leczeniu chorób układu pokarmowego, zaburzeń przemiany materii, niestrawności.

Ośrodkiem starej części uzdrowiska jest plac Dietla, wokół którego stoją XIX-wieczne budynki uzdrowiskowe, między innymi wille Szwajcarka i Holenderka oraz okazały gmach zwany „Pałacem”. Pierwsze piętro tego oryginalnego drewnianego budynku z tarasem i małą wieżyczką zajmuje Muzeum Uzdrowiska. Można tam zobaczyć wystawy o tematyce historycznej, poświęcone dziejom uzdrowiska i regionu.

Okolice Szczawnicy słyną z oryginalnych krajobrazów górskich: z jednej strony miasta wznoszą się dzikie, zalesione grzbiety Beskidu Sądeckiego, z przeciwnej Małe Pieniny, znane z górskich łąk, na których wypasa się wielkie stada owiec. 

Odwiedzając Szczawnicę warto wybrać się na spływ przełomem Dunajca, jedną z największych atrakcji w Polsce. Warto również wspiąć się na sławne pienińskie szczyty: w tym w Pieninach Trzy Korony (982 metrów nad poziomem morza) i podciętą ogromnym urwiskiem Sokolicę (747 metrów nad poziomem morza). Z ich wierzchołków możemy z całkiem innej perspektywy oglądać malowniczy przełom Dunajca. Położenie pośród gór sprawia, że Szczawnica jest doskonałym miejscem zarówno na wypoczynek letni, jak i zimowy. Wyciąg krzesełkowy na Palenicę wraz z mniejszymi orczykowymi na szczycie oraz dwoma długimi nartostradami zapewnia dogodne warunki do uprawiania narciarstwa zjazdowego.