Małopolska to wyjątkowy region turystyczny, który ma do zaoferowania bardzo dużo! Urokliwe miasta, wsie i miasteczka. Zamki, dwory, sanktuaria i skanseny. Dwie unikatowe kopalnie soli i dziesięć uzdrowisk. Sześć parków narodowych, jedenaście parków krajobrazowych i liczne rezerwaty przyrody. Mnóstwo ciekawych wydarzeń. Małopolska to miejsce, które rokrocznie zajmuje wysokie pozycje w rankingach najpiękniejszych i najchętniej odwiedzanych miejsc przez turystów europejskich.
Komfortowo, bezpiecznie, ekologicznie, szybko i tanio dojedziemy pociągami i autobusami Kolei Małopolskich do i z Krakowa, Wieliczki, Miechowa, Bochni, Sędziszowa, Tarnowa, Nowego Sącza, Krynicy-Zdroju, Zakopanego, Skawiny, Oświęcimia – zwiedzimy i zjeździmy Małopolskę wszerz i wzdłuż! Podpowiadamy, co zobaczyć i odkryć podążając trasami Kolei Małopolskich.
Tenczyński Park Krajobrazowy i Puszcza Dulowska, Krzeszowice, Oświęcim
Puszcza Dulowska, poprzecinana drogami i ścieżkami leśnymi, pozostałość prastarej kniei rozciągającej się w średniowieczu między Krakowem a Przemszą, gwarantuje obcowanie z dziką naturą. Oprócz łosi, żerują tutaj jelenie, sarny i dziki. Z ptactwa – bocian czarny, cietrzewie, czajki, derkacze, krogulce, myszołowy, jastrzębie gołębiarze. Największa osobliwością był żółw błotny widziany tutaj w latach 70. XX wieku. Przemierzając Puszczę Dulowską konieczne trzeba zobaczyć położony na jej południowym skraju mały Wawel – zamek Tenczyn w Rudnie, w latach swojej świetności wyglądem i znaczeniem konkurujący z Wawelem. Zamek jest jednym z największych zamków w Małopolsce i największą z jurajskich warowni Szlaku Orlich Gniazd na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Puszcza Dulowska i zamek Tenczyn to zaledwie namiastka tego, co oferuje Tenczyński Park Krajobrazowy. Tereny Parku szczególnie atrakcyjne przyrodniczo to udostępnione do zwiedzania rezerwaty przyrody: Zimny Dół, Dolina Mnikowska, Skała Kmity i Lipowiec. W miejscowości Babice można zwiedzać ruiny kolejnego, średniowiecznego zamku Lipowiec, a u jego podnóża – skansen budownictwa drewnianego Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie.
Rozpoczynając, czy też wracając z wyprawy w leśne ostępy warto zatrzymać się dłużej w Krzeszowicach – mieście znanym z siarczanowo-wapniowo-magnezowych leczniczych wód mineralnych już od XVII wieku. Chociaż dzisiaj Krzeszowice uzdrowiskiem nie są, to trwają starania o jego reaktywację. Zwłaszcza, że tradycje uzdrowiskowe kontynuuje Ośrodek Rehabilitacji Narządu Ruchu „Krzeszowice”. W Krzeszowicach swój pałac wybudowali w latach 1850 – 57 Potoccy.
Puszcza Dulowska i położone wokół niej miejscowości (w niektórych z nich na trasie do Oświęcimia Koleje Małopolskie maja swoje stacje) to obszar atrakcyjny turystycznie, poprzecinany gęstą siecią szlaków turystycznych prowadzących do licznych atrakcji. Oprócz już wymienionych przez nas miejsc, warto również odwiedzić Sanktuarium Matki Boskiej Szkaplerznej w Czernej czy zalew Chechło.
Naznaczony trudną historią Oświęcim to dziś Miasto Pokoju – miasto licznych pokojowych inicjatyw i miejsce spotkań ludzi różnych narodowości, przekonań i wyznań. Koniecznie należy w zadumie i ciszy przejść po terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady – Miejscu Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau. Zanim pójdziemy dalej. Bo sam Oświęcim i okolica mają do zaoferowania bardzo dużo: Obszar Natura 2000 Dolina Dolnej Soły i Dolina Karpia nazywana „Mazurami Małopolski” – ostoja rzadkich zagrożonych wyginięciem dzikich ptaków i smacznego karpia, kraina pól, łąk, rybnych stawów, rozlewisk i meandrujących rzek, ścieżek pieszych i tras rowerowych, spływów kajakowych, zamków, pałaców i kościołów, znana również z atrakcyjnych parków rozrywki (Zator); długa lista zabytków sakralnych, w tym w części znajdujących się na małopolskim Szlaku Architektury Drewnianej; przepiękne zamki i pałace; aktywny wypoczynek w Kotlinie Oświęcimskiej na dobrze przygotowanych pieszych i rowerowych szlakach turystycznych, często przebiegających w pobliżu zbiorników wodnych stanowiących skarbnicę najbardziej cennych wartości przyrodniczych.
Kraków i Kopalnia Soli w Wieliczce
Kraków to miasto wyjątkowe – ponad tysiącletnia historia; unikatowe zabytki; dawna stolica; miasto i nekropolia królów; kulturalne, edukacyjne, naukowe, gospodarcze i turystyczne centrum regionu. To właśnie Kraków w Małopolsce rokrocznie zajmuje wysokie pozycje w rankingach najpiękniejszych i najchętniej odwiedzanych przez turystów miast Europy. To na lotnisku w podkrakowskich Balicach lądują rzesze zagranicznych turystów i od Krakowa rozpoczynają poznawanie i odkrywanie Małopolski. Pociągami Kolei Małopolskich z lotniska w Balicach dojeżdżają nie tylko do centrum Krakowa, ale jadąc nimi dalej często wyruszają na zwiedzanie wyjątkowej Kopalni Soli w Wieliczce.
Datowanie skał wielickiego złoża wskazuje, że powstały około 13,6 milionów lat temu – rozciąga się na długości około 10 kilometrów i szerokości do 1,5 kilometra. Sól warzono tutaj już 3500 – 2500 lat przed naszą erą. Pierwsze szyby poszukiwawcze wybito w Wieliczce w XIII wieku. Kopalnia soli w Wieliczce znalazła się na Pierwszej Światowej Liście Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO, jest wpisana do krajowego rejestru zabytków, stanowi Pomnik Historii. Kopalnia Soli i Zamek Żupny w Wieliczce to jedno z najstarszych w Polsce przedsiębiorstw, które pod szyldem Żupy Krakowskie nieprzerwanie przez 700 lat produkowało sól, przynoszącą w najlepszym dla siebie okresie bajeczne dochody. Dzisiaj Kopalnia to jeden najbardziej znanych w Polsce i na świecie oraz najchętniej odwiedzany zabytek i atrakcja turystyczna. Wieliczka to nie tylko Kopalnia Soli – co jeszcze: tężnia solankowa – największa w południowej Polsce; Rynek z największym w kraju i prawdopodobnie drugim na świecie obrazem trójwymiarowym; klasztor franciszkanów – pierwszy murowany w Polsce z cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej Księżnej Wielickiej; kościół świętego Sebastiana z polichromiami Tetmajera i witrażami Matejki.
Kolejami Małopolskimi dojedziemy także do Bochni, niezwykle ciekawego miasta z równie starą Kopalnią Soli.
Beskid Sądecki i Niski
Kolejami Małopolskimi dojedziemy do Nowego Sącza i dalej, do uzdrowiskowej Krynicy-Zdroju. A to dopiero początek niesamowitej przygody. Pochłoną nas bez reszty nie tylko same urokliwe miasteczka, ale i okolica oraz sąsiedztwo – blisko stąd w Beskid Sądecki i Niski, Beskid Wyspowy, nawet Gorce, Małe Pieniny i same Pieniny. To kraina przepięknych widoków. Kraina łagodności, gdzie życie toczy się nieco wolniej, idealna do niespiesznej wędrówki, smakowania każdej chwili i obcowania z dziką przyrodą.
Nowy Sącz to jedno z najstarszych miast w Małopolsce położone nad Dunajcem, w samym sercu malowniczej Kotliny Sądeckiej u podnóża Beskidu Sądeckiego i Wyspowego. Średniowieczny Zamek Królewski z Basztą Kowalską, dzielnica żydowska z synagogą i cmentarzem, intrygujące muzea i zrekonstruowane miasteczka (Miasteczko Galicyjskie, Sądecki Park Etnograficzny) przenoszą odwiedzających do przeszłości, do XIX wiecznej Galicji oraz otwierają drzwi do świata tradycyjnej kultury ludowej Sądecczyzny. Na ziemi sądeckiej znajduje się największa ilość obiektów wyjątkowego małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej.
Krynica-Zdrój nazywana jest perłą polskich uzdrowisk, a jej wody mineralne znane są już od XVII wieku. Niepowtarzalny klimat tworzą stylowe pensjonaty, zaciszne tereny zielone i deptak przed Domem Zdrojowym. Była Krynica onegdaj mekką polskich artystów – malarzy, pisarzy, poetów, śpiewaków, aktorów. Czym jeszcze zachwyca – Górą Parkową, Jaworzyną Krynicką, wieżą widokową w koronach drzew na szczycie stacji narciarskiej Słotwiny Arena. No i drewnianymi cerkwiami małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej. Krynica leży w Beskidzie Sądeckim, na terenie Popradzkiego Parku Krajobrazowego.
O jeszcze jednym trzeba wspomnieć. To kraina pogranicza, niezwykle barwna etnicznie i różnorodna kulturowo – od zawsze była i jest miejscem spotkania wyznań, kultur, ludów i narodów. Intrygujący kulturowy tygiel z licznymi mniejszościami narodowymi, etnicznymi i wyznaniowymi – Mała Ojczyzna dla mieszkających tu Ormian, Słowaków, Ukraińców, Żydów, Łemków i Romów. To ziemia nie tylko uzdrowisk, ale także dziś opustoszałych, niegdyś tętniącym życiem łemkowskich wsi – ziemia wielkiej historii i wielkich wojen, skażona zbrodnią nienawiści i zapomnienia.
Kolej Retro i Święty Jan Paweł II – Tatry, Podhale i Kalwaria Zebrzydowska
Jak mawiają górale, całe Tatry są Świętoojcowe – powtarzają to turystom i pilnują ścieżek Nojwieksyego Gazdy, pomni wielokrotnie powtarzanych przez niego za życia napomnień „Pilnujcie mi tych szlaków”. Tatry i Podhale z Zakopanym, stolicą Tatr i zimową stolicą Polski oraz Kalwaria Zebrzydowska to miejsca w Małopolsce szczególnie związane z Papieżem Polakiem świętym Janem Pawłem II – to również stacje kolejowe i połączenie na trasie Kolei Małopolskich. Tatry, Podhale i Zakopane to zakątek Polski rokrocznie najchętniej odwiedzany przez miliony turystów.
Zakopane to nie tylko zimowy kurort, ale także, a może nawet przede wszystkim kolebka kultury góralskiej i sztuki podhalańskiej, obok których wykształcił się unikatowy styl zakopiański. Zakopane od końca XIX wieku skupiało środowiska polskiej inteligencji (artystów, uczonych) zainspirowane bliskością Tatr i góralskim folklorem. Dodajmy do tego walory przyrodnicze Tatrzańskiego Parku Narodowego (przepiękne doliny i szczyty, malownicze górskie szlaki), trasy rowerowe, stoki narciarskie i pyszną góralską kuchnię. Pierwszy Szlak Papieski w Polsce powstał w ukochanych przez świętego Jana Pawła II Tatrach, w jego ulubionej Dolinie Chochołowskiej – oznaczyli go górale w 1983 roku na pamiątkę wizyty Ojca Świętego w Tatrach i jego wycieczki żółtym szlakiem od schroniska PTTK na Polanie Chochołowskiej do Doliny Jarząbczej.
Również Kalwaria Zebrzydowska była szczególnie bliska świętemu Janowi Pawłowi II, a zwłaszcza przepiękne kalwaryjskie Sanktuarium Pasyjno – Maryjne (bazylika, klasztor, zespół kaplic połączone Dróżkami Kalwaryjskimi) ukryte w leśnym gąszczu na zboczach góry Żar, nazywane polską Jerozolimą. Rokrocznie w okresie Wielkanocy rzesze pątników przemierzają Dróżkami Kalwaryjskimi Sanktuarium zbudowane na wzór Drogi Krzyżowej w Jerozolimie. W 1999 roku kalwaryjskie Sanktuarium zostało wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kultury i Natury UNESCO i jest dotychczas jedyną kalwarią na liście UNESCO. Święty Jan Paweł II nawiedzał to święte miejsce za młodu, mieszkając w niedalekich rodzinnych Wadowicach, i potem jako kapłan, arcybiskup krakowski i kardynał. Dodajmy, z Kalwarii już blisko w Beskid Mały i Makowski.
I jeszcze nie lada gratka dla miłośników kolei i starych parowozów. Na trasie do Zakopanego pociągi Kolei Małopolskich zatrzymują się na stacji w Chabówce, a tam nie lada atrakcja – powstały na terenie dawnej parowozowni Skansen Taboru Kolejowego. Swoje drugie życie zyskało tutaj około 90 zabytkowych parowozów, lokomotyw elektrycznych i spalinowych, żurawi, wagonów osobowych, urządzeń kolejowych.
Część lokomotyw jest sprawna technicznie i w okresie wakacyjnym jeździ w składach zabytkowych turystycznych pociągów retro na trasie Chabówka – Rabka Zdrój – Mszana Dolna – Kasina Wielka. Trasa ta to z kolei fragment historycznej już linii kolejowej 104 pomiędzy Chabówką i Nowym Sączem stanowiącej odcinek Galicyjskiej Kolej Transwersalnej o długości 768 km wybudowanej w latach 1882 – 1884 i biegnącej po północnych stokach Karpat z Czadcy na Słowacji do Husiatynia na Ukrainie, przez Zwardoń, Żywiec, Suchą Beskidzką, Chabówkę, Nowy Sącz, Jasło, Zagórz.