Zamek Dunajec Niedzica
ul. Zamkowa 2, 34-441 Niedzica
Region turystyczny: Pieniny i Spisz
Zamek Dunajec to miejsce, które rozpala wyobraźnię nie tylko poszukiwaczy skarbów. Znaleziony w nim dokument miał podobno zawierać informację, gdzie ukryte jest tajemnicze złoto Inków… Kipu przywiózł do Niedzicy zapewne jeden z właścicieli budowli z rodu Berzeviczych, Sebastian, który pod koniec XVIII wieku podróżował po Peru. Być może była jego pamiątką z wyprawy.
Pierwszy raz nazwa zamek Dunajec pojawiła się w dokumencie z 1325 roku. Zamek został zapisany jako własność rodu Jana i Rykolfa Berzeviczych, panów na Brzozowicy. Po Berzeviczych jako panowie zamku w Niedzicy wymieniani są w roku 1330 Wilhelm Drugeth, żupan spiski, a po nim jego brat Mikołaj. W 1425 r. cały tzw. klucz dunajecki był w ręku Piotra Schwarza z Berzeviczych, który był podskarbim Zygmunta Luksemburskiego . Przez długi czas zamek stanowił węgierską strażnicę na granicy z Polską. Po drugiej, polskiej stronie Dunajca odpowiadał mu zamek czorsztyński.
Do roku 1470 zamek pozostawał w rękach potomków Rudygera, a następnie stał się własnością Emeryka Zapolyi, żupana spiskiego, dziadka Barbary, królowej polskiej, pierwszej żony Zygmunta Starego.
Przez 60 lat zamek był w posiadaniu Łaskich: Hieronima, a później jego syna Olbrachta. Znany z hulaszczego trybu życia Olbracht Łaski zamek najpierw zastawił, a później sprzedał Jerzemu Horváthowi, który starannie go odbudował, przekształcając przy okazji w okazałą renesansową rezydencję. Następnie zamek został wydzierżawiony włosko-węgierskiej rodzinie Giovanellich. Zamkiem się nie interesowali, więc ten zaczął popadać w ruinę. Po wymarciu rodu Giovanellich zamek przeszedł w ręce Andrzeja Horvatha. Nowy właściciel odbudował salę balową, która rozsławiła zamek na całe Węgry, ponieważ urządzał w niej liczne i huczne bale. W 1858 zamek przejął kolejny węgierski ród – Salamonowie.
Po zakończeniu I wojny światowej zamek znalazł się na terytorium Polski. Własnością Salamonów pozostawał aż do 1945 roku. Od 1948 prowadzono na zamku prace restauracyjne i częściową odbudowę. W części pomieszczeń utworzono dom pracy twórczej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, inne udostępniono do zwiedzania, tworząc muzeum wnętrz i historii regionu spiskiego. W 1960 w baszcie urządzono stację sejsmologiczną Zakładu Geofizyki PAN.
Zamek niedzicki był plenerem wielu filmów. Kręcono tutaj m.in. zdjęcia do filmu Zemsta. W pomieszczeniach i najbliższej okolicy zamku powstał polski film wojenny Zwariowana noc. W 1975 r. powstał na zamku film Mazepa. Powstały tutaj również zdjęcia do filmów Janosik oraz Wakacje z duchami.
Dzisiaj zamek spełnia funkcje muzealno-hotelowe, będąc jedną z największych atrakcji historycznych południowej części województwa małopolskiego. Do zamku prowadzi „aleja”. Za bramą wejściową i sienią znajduje się dziedziniec zamku dolnego. W obrębie tej części zamku mieszczą się pokoje gościnne. W części muzealnej można zobaczyć tzw. komnaty Salamonów, wyposażone w przedmioty z XVI–XIX w. Drewniane schody prowadzą na taras widokowy. Przez kolejną bramę wiedzie wejście do zamku górnego i do zamkowych lochów, które służyły jako piwnice, a także jako więzienie (urządzono tu tzw. izbę tortur). Na skraju dziedzińca zamku górnego znajduje się studnia wykuta w litej wapiennej skale o głębokości ponad 60 m. W tzw. Izbach Pańskich na zamku górnym zobaczyć można: salę myśliwską, izbę żupną i izbę straży.
Po przeciwległej stronie Dunajca nad skarpą jeziora wznoszą się ruiny zamku w Czorsztynie.